در این مطلب خواهید خواند:
یکی از مهمترین جاذبه های استان کردستان ویژگی های فرهنگی آن است که نمونهی این ویژگی ها در سراسر کشور کم نظیر هستند.این ویژگی ها بیشتر در عوامل فرهنگی همانند زبان، ادبیات ،لباس، موسیقی، رقص ،جشن ها و مراسم خاص و صنایع دستی بارزتر از سایر عوامل فرهنگی نمایان شده اند.این ویژگی های فرهنگی بر خلاف سایر مناطق کشور همچنان در این استان به صورت پویا در میان مردم جاری است.با وجود پیشرفت ارتباطات و در نتیجه استحاله فرهنگی و از بین رفتن بسیاری از فرهنگ ها ، خوشبختانه فرهنگ مردم کردستان به علت ریشه عمیق ان، پویا تر از گذشته در بسیار موارد همانند: موسیقی و رقص بر سایر مناطق همجوار و کشوری نیز تاثیر گذار بوده است.
زبان مردم کردستان کردی است. همانند زبان فارسی در مجموعه زبانهای گروه هند و اروپائی قرار می گیرد و دارای قوانین خاص از لحاظ دستوری و نوشتاری است و هم اکنون در بسیاری از دانشگاههای معتبر اروپائی و خاور میانه ، ادبیات آن تدریس می شود. به علت وسعت زیاد مناطق کرد نشین این زبان دارای لهجه های اصلی و زیر لهجه های زیادی است که این تنوع لهجه از لحاظ حجم کلمات، این زبان را غنی و وزن و لفظ آهنگین کلمات ، عرصه شعر و ادبیات و موسیقی کردی را متاثر و ثروتمند ساخته است.به طوری که بسیاری از منظومه های کردی از حدود 100 سال پیش به زبان های مختلف ترجمه شده اند.در تقسیم بندی لهجه ها، مردم شهرستان های سقز و بانه و بخشی از مریوان با لهجه سورانی صحبت می کنندمردم سنندج و دیواندره، و بخشی از مریوان و کامیاران با لهجه اردلانی، مردم شرق استان شامل قسمت هایی از شهر قروه و بیجار با لهجه خاصی که نزدیک به لهجه کلهری می باشد صحبت نموده و مناطق جنوب غربی استان که عموما شامل منطقه ی باستانی و سرسبز اورامان و سروآباد می باشد با لهجه یخورامی که تشابه زیادی با زبان زرتشت،پیامبر ایرانی دارد صحبت می نمایند.
لباس کردی که از زیبا ترین نوع پوشاک ایرانی است و این زیبایی در پوشاک زنان این منطقه از تجلی بیشتری برخوردار است . دامن های بلند و بعضا پرچین، پیراهن ها و رنگارنگی آن به همراه بخش های دیگر این پوشش هر بیننده ای را متقاعد می کند که به این زیبایی اعتراف کند،همین امر باعث شده چند بار در جشنواره های لباس های محلی جهان، به عنوان لباس زیبای برتر انتخاب شود.تکامل لباس کردی آن را کاملا مناسب وضعیت اقلیمی این ناحیه نموده و شیوه نگرش آمیخته با احترام مردم به پوشش باعث حفظ و استفادهی آن تا امروز گردیده است و هنوز فاخر ترین نوع لباس در بین مردها، لباس و گیوه های دست باف است.
هر چند لباس کردی در نگاه اول یکسان به نظر می رسد، اما هر منطقه و ناحیه لباس مخصوص به خود را دارد و از نوع پوشش می توان فهمید که شخص متعلق به کجاست.قابل ذکر است تنوع و هماهنگی زیورآلات سنتی در پوشش زنان کرد زیبائی آن را دو چندان می نماید.
مهم ترین و عمومی ترین جشنی که در میان مردم کردستان مرسوم است برگزاری جشن نوروز است.جشن نوروز دراقصی نقاط کردستان به صورت خودجوش همراه با مراسم رقص کردی و برپائی آتش برگزار می گردد.عید فطر و عید قربان به عنوان اعیاد مذهبی نیز دارای اهمیت خاص هستند.
از دیگر مراسمی که در میان مردم کردستان به ویژه منطقه ی اورامان از جایگاه خاصی برخوردار است است تحت عنوان "زماون پیر شالیار"( عروسی پیر شالیار ) می باشد.این مراسم در روستای اورامان تخت در هفته دوم بهمن ماه که مصادف با جشن سده است طی مراحل و رسومات خاصی برگزار می گردد. و ادامه آن در نیمه اول فصل بهار مصادف با 15 اردیبهشت در محل آرامگاه پیر شالیار که در نزدیکی روستا می باشد تحت عنوان مراسم "کومسای" برگزار می شود.قابل ذکر است که بازدید از این مراسم اکنون جنبه کشوری و حتی بین المللی پیدا کرده است.به طوری که جمع کثیری از علاقمندان ،روزنامه نگاران ،محققین داخلی و خارجی به هنگام برگزاری مراسم در میان بازدیدکنندگان دیده می شوند.بازدید از این مراسم در برنامه تور های گردشگری استان تنظیم شده است.
از سایر مراسم مهم دیگری که از دیر باز با توجه به بافت اجتماعی مذهبی مردم استان شکل گرفته است مراسم ذکر و سماع درویشان، به همراه انجام کارهای خارق العاده می باشد.این مراسم به صورت هفتگی در بیشتر تکیه ها و خانقاه های استان به صورت ثابت برگزار می شود.این مراسم معمولا پنجشنبه شب ها برگزار می گردد( بیشتر آژانس های گردشگری برنامه بازدید از تکایا را با توجه به تقاضای مسافران در برنامه خود قرار داده اند).
رقص کردی که از آن با نام "هه لپه رکی" در میان مردم کردستان یاد می شود با زیبائی خاص ائینه تمام نما از زندگی گذشته این مردم است که به صورت زنده در زمان حال و در وجود آنان در حرکت و جریان است.اگر به ریشه یابی و علل به وجود آمدن این هنر توجه نمائیم، باید اذعان کنیم که این هنر ریشه در زندگی و کار روزانه انند کشاورزی، اعتقادات دینی ،مراسم و جشن های بزرگ ، بازی های محلی ، جنگ و دفاع، حالات روحی و روانی افراد دارد.برون گرایی مردم کرد تاثیر بسیاری بر این رقص داشته است به طوری که رقص کردی به طور کامل بیانگر فعالیت های درونی، طرز فکر و شرح اتفاقاتی است که باز آفرینی این اتفاقات در قالب هه لپه رکی پدیدار گشته است.
رقص کردی به دلیل دور بودن از ابتذال از یک سو و پیوند تاریخی و اجتماعی با زندگی مردم داشته از سوی دیگر، در میان تمام طبقات مردم به عنوان یک ارزش تلقی می شود.اصالت این هنر باعث پیشرفت آن در مناطق کردنشین شده است به طوری که گروههای رقص متعددی در استان تشکیل شده است و در بسیاری از جشنواره های بین المللی مقام اول را کسب نموده اند.بسیاری از گروههای رقص کردی با آزانس های مسافرتی استان در ارتباطند که در صورت تمایل مسافران در تورهای ورودی به استان می توانند جهت دیدن مراسم رقص کردی با این آزانس ها تماس بگیرند.
رقص کردی به صورت جمعی و حرکت آن به صورت دایره وار است که نفر اول به خاطر دستمالی که در دست دارد "سه رچوپی" نام دارد.دستمال نمادی از نشانه و پرچم هر قوم بوده است.تغییر ریتم رقص و یک سری حرکت هماهنگ با هه لپرکی توسط سرچوپی انجام می شود. مردم کرد دارای یک رقص مشترک با نام چپی بوده و باقی ریتم ها مربوط به مناطق مختلف است که بعضا در یک محدوده با هم مشترک است و در دیگر مناطق دارای خصوصیات مشترکی همانند حرکت دسته جمعی و دایره وار می باشد.
شهر سنندج و مریوان دارای تنوع زیادی در این رقص می باشند و در این رابطه این شهر ها دارای گروههای رقص بیشتری هستند.به عنوان نمونه مهمترین ریتم های هه لپرکی سنندج عبارت است از گریان، پشت پا هه لگرتن، فتاح پاشا، چه پی، زنگی، شلان، سه جار ، خانه میری .
استان کردستان یکی از غنی ترین استان های کشور در زمینه موسیقی است. گروههای مختلف موجود در استان، وجود اساتید موسیقی در تهران و شهرهای بزرگ کشور که برخاسته از استان کردستان می باشند و همچنین ساخت ساز هاس موسیقی به علت پیشرفت صنایع چوبی و نازک کاری در کنار استعداد موسیقی موجود در این استان، کردستان را به مهد موسیقی کشور تبدیل نموده است.در حال حاضر بسیاری از ملودی ها و آهنگ های کردی در موسیقی اقوام خاور میانه شنیده می شوند و این به علت تاثیر گذاری و غنی بودن موسیقی کردی در کنار موسیقی همسایگان خود است.
موسیقی کردستان را می توان در سه بخش تقسیم نمود ، اولین بخش موسیقی دینی است که در مراسم مولودی به مناسبت تولد پیامبر و یا عید فطر و قربان و مراسم عرفانی دراویش با آواز و دف ریتم های متنوعی اجرا می گردد.
دومین بخش را می توان موسیقی مناطق شهری نامید که به وسیله موسیقیدان های حرفه ای اجرا می شودبیشتر این آواز ها در واقع همان گورانی های کردی است که به همراه ساز های مختلف اجرا می گردد.گورانی یکی از مهمترین فرم های موسیقی کردی است. مقام نیز در موسیقی مناطق کردنشین دارای جایگاه خاص خود است و تنوع آن در مناطق مختلف دلیلی بر تکاملش طی قرون متمادی می باشد.
سومین بخش را می توان موسیقی روستایی و سنتی ذکر کرد که بیشتر آواز های آن را "بیت" می گویند، علاوه بر " بیت" آواز های " لاوک"،" حیران" ، " سیاوچمانه" و " چپله" را می توان نام بد.
صنایع دستی به عنوان بخشی از میراث فرهنگی و به عنوان نمادی از نوع زندگی فرهنگی یک جامعه همواره مورد توجه گردشگران قرار گرفته است و بازدید از مراکز ساخت و فروش صنایع دستی معمولا بخش پایانی سفر گردشگران می باشدخوشبختانه به علت ویژگی زندگی سنتی در بسیاری از نقاط کردستان و عدم استیلای بخش صنعتی هنوز صنایع دستی استان از لحاظ کیفیت و گستردگی در سطح کشور مطرح می باشد، به گونه ای که فرش و گلیم کردستان به همراه محصولات نازک کاری یعنی تخته نرد و شطرنج شهرت جهانی پیدا کرده است و بیشتر مسافران و گردشگرانی که به کردستان سفر می کنند حتما از محصولات نازک کاری و فرش و گلیم کردستان خرید می نمایند.مهمترین صنایع دستی استان کردستان عبارتند از:
استفاده از رنگ های گیاهی ، خامه طبیعی ،ترکیب نقش و اصالت طرح موجب برتری کیفیت قالی و گلیم استان کردستان شده است.شهر سنندج و بیجار مهمترین مرکز تولید گلیم و قالی می باشد.شهرت جهانی فرش سنندج و اعتبار آن در میان بازار های جهانی سبب شده است که در دائره المعارف بریتانیا که از معتبر ترین دائره المعارف های دنیاست واژه ی سنه که کردی سنندج است را به نوعی قالی معروف ترجمه کرده اند.
کردستان مهمترین استان کشور از لحاظ تولیدات نازک کاری است است.هنر نازک کاری ترکیب قطعات بسیار کوچک از انواع چوب های پرداخت شده طبیعی می باشد که با ظرافت خاص در کنار هم قرار گرفته و موجب به وجود آمدن قطعات بسیار ظریف چوبی همانند تخته نرد ، قلمدان و سایر محصولات می گردد.علاوه بر نازک کاری ، اروسی سازی ، منبت و معرق سنندج نیز از شهرت و اعتبار برخوردار است.
کارگاههای تولید پارچه لباس کردی مردانه به جولائی معروف است.اسن پارچه ها 10 سانتیمتر عرض و در حدود 21 متر طول دارند.محصولاتی همانند جاجیم یا رختخواب پیچ و جا نماز ها هم حاصل کار جولا ها می باشد که به صورت سنتی تهیه و به بازار عرضه می گردد.
در مناطق کرد نشین نوعی گیوه به نام کلاش تولید می شود که هماهنگی جالبی با لباس کردی دارد.رویه این کفش از نخ پنبه ای بافته شده و زیره آن از پارچه فشرده شده ساخته شده است. به همین دلیل کفش بسیار سبک، نرم ، قابل انعطاف و متناسب با محیط کوهستانی است.تولید کلاش در اصل مختص به اورامان بوده است ولی اکنون در تمام شهر های کردستان تولید می شود.
پیشرفت ساخت صنایع دستی چوبی به علت وجود چوب درختان جنگلی مرغوب و استعداد فراوان در زمینه تعلیم و یادگیری موسیقی موجب تبدیل شدن استان کردستان به یکی از مناطق عرضه وسایل موسیقی، به ویژه موسیقی سنتی شده است که نمونه آن ساخت دف ، دیوان، تار، تار ،سه تا، ویولن، قانون و سنتور می باشد.سایر صنایع دستی استان عبارتند از زرگری سنتی، سفالگری ،ساخت مصنوعات چرمی ، کارد دوزی و خراطی.
کردستان نیز همانند سایر مناطق کشور دارای شیرینی های خاص و سایر خواکی هائی که مجموعا سوغات استان را تشکیل می دهند می باشد.مهمترین شیرینی که خاص سنندج است شیرینی کنجد می باشد. این نوع شیرینی در دو نوع شکری و گزانگبین در محل های فروش عرضه می گردد.از سایر شیرینی های دیگر می توان به نان برنجی و ، بادام سوخته ،نوعی باسلوق اشاره کرد که معمولا توسط گردشگران به عنوان سوغاتی خریده می شود.نوعی شیرینی به نام کماج و نوعی حلوا سوهانی از شیرینی های محلی شهرستان بیجار محسوب می گردد.همچنین به علت وضعیت جغرافیایی و کوهستانی کردستان، خشکبار به عنوان سوغات در تمامی شهر های استان عرضه می گردد، به ویژه در شهر بانه نوعی مویز سیاه که شربت آن بسیار قوی و مغذی می باشد در آبمیوه فروشی ها عرضه می گردد.
منبع:ویژه نامه راهنمای مسافران نوروزی 1387 –سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان
مهدی موسوی یکی از مدیران بانه پدیا است.قبلا در مورد تکنولوژی در سایتهای مختلفی می نوشت اما اکنون بیشتر به برنامه نویسی و طراحی نرم افزار مشغول است.از سال 90 در شرکت ژیار سافت به کار مشغول است.
لیست پست های مهدی موسوی
عکس ها میتونست متنوع تر باشه
دانشجوي رشته گردشگري هستم . مطالب مختصر ولي خيلي خيلي مفيد بود دستتون درد نكنه.
ادمین محترم این مطالب بخشی از یک مقاله س؟ اگه هست ممنون میشم کاملش رو برام بفرستید و اگر نیست ممنون میشم منابعی که استفاده کردین رو بگید...بسیار مفید بود...
با تشکر
منبع:ویژه نامه راهنمای مسافران نوروزی 1387 –سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان